Nasıl basit fikirler bilimsel keşiflere yol - Adam Savage

(Müzik) Beyne sahip olmanın en eğlenceli yanlarından biri beyninize giren ve onun hatırladığı bilgiler ya da hikayeler üzerinde hiç bir kontrolünüzün olmaması.Yaşlandıkça, bu kontrolsüzlük daha da kötüleşiyor. Bazı şeyler, siz neden öğrendinizi hatırlayamadan, ya da size ne gibi bir faydası olduğunu düşünmeden beyninizde yıllarca yapışıp kalıyor. Size 3 örnek vereyim. Richard Feynman Queens'de yaşayan küçük bir çocuktu. Bir gün babasıyla ve içinde top olan el arabasıyla yürüyüş yaparken el arabasını çektiğinde içindeki topun diğer yöne gittiğini fark etti. Babasına, topun neden el arabasının tersine hareket ettiğini sordu. Babası "Buna eylemsizlik denir." dedi. Richard "Eylemsizlik nedir?" diye soru. Babası, "Eylemsizlik bilim insanlarının geriye giden topları açıklamak için kullandıkları terimdir. Fakat gerçekte kimse bilmez." Feynman eğitimine MIT ve Princeton'da devam etti, Challenger felaketini çözdü. Ve Nobel fizik ödülünü atom altı parçacıkların hareketini anlatan Feynman diyagramlarıyla kazandı. Ve bütün başarısını, babasıyla yaptığı küçük konuşmaya bağladı. Çünkü basit bir soru ona insanlığın bilgi sınırlarına taşıyabilirdi ve o, bilginin sınırında olmak istiyordu. Ve oldu da. Eratosthenes İskenderiye Kütüphanesin'in 3. kütüphanecisiydi. Bilime sayısız katkılar yaptı. Fakat en çok hatırlanan hikayesi, kütüphaneciyken İskenderiye'nin güneyindeki Swenet kasabasında yaşayan bir arkadaşından aldığı mektübla başlar. Mektupta yazan şu bilgi, Erastosthenes in aklına takılmıştı. Mektupta, ekinoks döneminde öğle vakti derin bir kuyudan aşağı bakıldığında yansımasını görebileceği, aynı zamanda basının güneşi kapattığı bilgisi yazılıydı. Şimdi şunu da söyleyeyim, Christopher Columbus'un dünyanın yuvarlak olduğunu keşfettiği fikri büyük bir gaftır. Çünkü bu doğru değil. Aslında, Aristo zamanından beri, eğitimli herkes dünyanın yuvarlak oldugunu anlayabilirdi ve Aristo bunu basit bir gözlemle ispatlamıştı. Dünyanın gölgesini ayın üzerinde ne zaman görse onun yuvarlak olduğunu fark ediyordu. Ve sürekli yuvarlak bir gölgeye sahip olan şekil bir küredir, işte ispatı bu. Dünya yuvarlaktır. Ama hiç kimse, onun ne kadar büyük olduğunu bilmiyordu. ta ki Eratosthenes bu bilgi notunu alana kadar. Bu bilgilerden anladı ki, Güneş tam olarak Swenet kasabasının üzerinde. Çünkü kuyudan aşağıya bakmak, güneşten gelen, adamın başından geçen ve kuyuya ulaşan düz bir çizgidir. Eratosthenes'in bildiği başka bir şey daha vardı. Biliyordu ki, aynı anda, aynı gün, ekinoksta, öğle vakti güneş tepedeyken bir sopayı İskenderiye'de yere dikseniz, güneş ekseninden 7.2 derece kaydığını gösteren bir gölgeye sebep oluyordu. Şimdi, bir dairenin çevresini biliyorsanız, ve bu daire üzerinde 2 noktanız varsa bilmeniz gereken sadece bu iki noktanın uzaklığıdır. Buradan dairenin çevresini çıkartabilirsiniz. 360 derece 7.2 derece ile bölünürse 50 yapar. Bu, yuvarlak rakam ve beni bu hikaye hakkında şüpheye düşürüyor. ama güzel bir hikaye devam edelim. Dairenin çevresini hesaplamak için Swenet ve İskenderiye arasındaki mesafeyi billmesi gerekiyordu. Eratosthenes'in coğrafya bilgisi iyi olduğu için bu bilgiyi kolaylıkla edinebilir. Aslında, o coğrafya sözcüğünü bulan kişi. Swenet ve İskenderiye arasındaki yol bir ticaret yoluydu ve ticaret yapanlar oraya ne kadar zamanda varacaklarını bilmek isterledi. Kesin mesafeyi bilmesi gerekiyordu ve aşağı yukarı iki yer arasının 500 mil olduğunu biliyordu. 50 kere 500 25000 mil eder. ki bu da dünyanın gerçek çapından sadece %1 fark ediyor. O bu hesaplamaları 2200 yıl önce yaptı. Şimdi biz öyle bir devirdeyiz ki milyarlık aletler Higgs bozon parçacığını gözlemliyor. Işıktan daha hızlı hareket edebilme ihtimali olan parçacıkları keşfediyoruz. Ve bunların hepsini henüz 30-40 yıllık ömrü olan bir teknolojiyle yapabiliyoruz. Fakat, insanlık tarihi boyunca tüm bu keşifleri göz, kulak ve akıllarımızı kullanarak yaptık. Armand Fizeau Paris'te yaşayan deneysel fizikçidir. Uzmanlığı, diğer insanların deney sonuçlarını incelemek ve teyit etmektir. Bu size sıkıcı ve başarısız bir iş gibi gelebilir. Fakat aslında bilimin ruhu burada, çünkü bağımsız bir şekilde ispatlanmadıkça gerçekten söz edilemez. Galileo'nun ışığın bir hızının olup olmadığı üzerine yaptığı deneylere yabancı sayılmazdı. Galileo, şu mükemmel deneyi gerçekleştirmişti: Kendisi ve asistanı ellerine birer lamba alıp lambayı aynı anda açıp kapamaya çalıştılar. Ve aradaki zamanı gerçekten iyi kaydettiler. Aradaki zamanı biliyorlardı. İkisi de birer tepede duruyordu, aralarında 2 mil mesafe vardı. Galileo'ya göre, ışığın farkedilir biz hızı olsaydı asistanının yaktığı ışığın kendisine ulaşmasında belirli bir gecikme gözlemleyecekti. Ama ışık Galileo için çok hızlıydı. Işığın hızının, ses hızından 10 kat hızlı olduğunu tahmin etmişti ama bu konuda birkaç kat eksik tahminde bulunmuştu. Fizeau, bu deneyi biliyordu. Paris'te yaşıyordu ve Paris'te birbirinden yaklaşık 5.5 mil kadar uzak iki deney düzeneği kurdu. Ve Galileo'nun problemini gerçekten önemsiz bir parça alet ile çözdü. Şu gördüklerinizden biri ile. Şimdi müsaadenizle, kumandayı biraz bırakacağım. çünkü beyinlerinizin bu konuya odaklanmasını istiyorum. Bu bir dişli çark. Üzerinde bir sürü çentik ve bir sürü diş var. Fizeau belli aralıklarşa ışık göndermek için bu çözümü bulmuştu. Çentiklerin birinin arkasına bir ışık demeti koydu. Bu ışık demeti bu çentikten geçecek, 5 mil ötedeki aynaya ulaşacak, o aynadan yansıyıp tekrar bu çentikten geçip bana gelecek. Ama, dişli çarkı hızlıca döndürürken ilginç birşey gözlemledi. Kendisine doğru gelen ışıkta sanki bir kapının kapandığını fark etti. Bu neden oluyordu. Çünkü geri gelen ışık, gönderdiği çentikten geçmiyordu, aslında dişlilerin birine çarpıyordu. ve çarkı daha hızlı döndürdüğünde ışığın yolunu tam olarak tıkadı. Sonrasında bu iki istasyon arasındaki mesafeye, çarkının hızına ve dışlı üzerindeki çentik sayısına dayanarak ışığın hızını %98 doğrulukta hesap etti. Ve bunu 1849'da yaptı. Bu durum benim gerçekten bilim aşkımı arttırıyor. Ne zaman bir konuyu anlamada zorlansam, geri döner, o konunun nasıl bulunduğunu araştırırım. Onların nasıl anladığının hikayelerine bakarım. Ve onların araştırmalarını anladıkça ben de anlıyorum ki onlar bizlerden çok da farklı değillerdi. Bizler hepimiz et ve şu karışımıyız. Hepimiz başlangıçta aynı aletlere sahibiz. Bilimin farklı dallarına 'çalışma alanı' denmesi fikrini seviyorum. Çoğu insan, bilimin kapalı karanlık bir kutu olduğunu düşünür. Aslında o hepimizin önünde açık bir alan. Ve biz hepimiz birer kâşifiz. Bu keşifleri yapan insanlar baktıkları şeye biraz daha derin baktılar ve diğerlerine göre daha meraklıydılar. Onların merakı insanların dünyayı algılama biçimini değiştirdi ve dolayısıyla dünya değişti. Onlar dünyayı değiştirdi, sizler de yapabilirsiniz. Teşekkür ederim. (Alkışlar)