Tip:
Highlight text to annotate it
X
İngilizce hakkında konuştuğumuzda onu tek bir dilmiş gibi düşünüyoruz.
Peki dünya etrafında düzinelerce ülkede konuşulan lehçelerin
kendi aralarında ya da Chaucer'in yazılarındaki ortak noktası ne?
Herhangi biri Beowulf'ta geçen ilginç sözcüklerle nasıl ilişkili?
Yanıt, çoğu dil gibi İngilizce'nin de nesiller boyu süregelen
büyük değişikliklerle evrim geçirmiş olmasıdır.
Bu değişiklikleri çözerek
günümüzden antik kökene doğru
dilin izini sürebiliriz.
Modern İngilizce, Latinceden türeyen
Fransızca ve İspanyolca gibi romen dilleri ile
birçok benzer sözcük paylaşmasına rağmen,
bu sözcüklerin çoğu başlangıçta İngilizce'de yoktu.
İşin aslı, 1066 yılında İngiltere'nin Norman'lar tarafından
istila edilmesiyle birlikte İngilizce'ye girmeye başladılar.
Fransızca konuşan Normanlar İngiltere'yi fethettiğinde
ve yönetici sınıf olduğunda
konuşmalarını da yanlarında getirdiler.
Önceden orada konuşulan İngilizce'ye,
Fransızca ve Latince çok miktarda sözcük eklediler.
Eklemelerden önceki dile biz bugün Eski İngilizce diyoruz.
O dil, Beowulf'un diliydi.
Muhtemelen çok tanıdık gelmese de,
eğer biraz Almanca biliyorsanız fark edersiniz.
Bunun nedeni, Eski İngilizce'nin Cermen dil ailesinden olmasıdır.
Britanya adalarına ilk olarak 5. ve 6. yüzyılda
Anglolar, Saksonlar ve Jütler tarafından getirilmiştir.
Konuştukları Cermen ağzı Anglo-Sakson olarak bilinirdi.
Vikingli istilacılar 8. yüzyıldan 11. yüzyıla kadar
bu karışıma Eski Norse dilinden de çok sayıda sözcük katmıştır.
Fransızca, Latince, Eski Norse dili ve
daha başka dillerden alınan onca sözcüğün altında
çağdaş İngilizce'nin köklerini görmek zor olabilir.
Fakat dilbilgisi yapısına,
ses değişimlerinin desenine ve kimi çekirdek sözcüklere odaklanarak,
karşılaştırmalı dilbilimden yardım alabiliriz.
Örneğin, 6. yüzyıldan sonra
"p" ile başlayan Almanca kelimeler sistemli olarak "pf" sesine değişirken,
bunların Eski İngilizce'deki eşleri "p" sesini değişmeden korumuştur.
Diğer bir ayrım da, İsveççe'deki "sk" sesine sahip kelimelerin
İngilizce'de "sh" olarak kullanılır olmasıdır.
Hala bazı "sk" içeren İngilizce kelimeler var:
"skirt" ya da "skull" gibi.
Ancak bunlar "sk" - "sh" değişiminden sonra gelen
Eski Norse dilinden alınmıştır.
Bu örnekler bize şunu gösteriyor:
Çeşitli Romen dillerinin Latince'den türemesi gibi,
İngilizce, İsveççe, Almanca ve pek çok başka dil de
kendi ortak ataları olan ve Proto-Cermen adı verilen,
M.Ö. 500'lerde konuşulmuş bir dilden türemiştir.
Bu tarihsel dil hiç yazıya dökülmemiş olduğundan, onu ancak
kendisinden türeyen dilleri karşılaştırarak tekrar kurabiliriz.
Bu da değişikliklerin tutarlılığı sayesinde mümkündür.
Aynı süreci kullanarak bir adım daha geriye gidebilir
ve Proto-Cermen dilinin kaynağı olan, yaklaşık 6000 yıl önce
şimdiki Ukrayna ve Rusya'da kalan Karadeniz bozkırlarında konuşulmuş
Proto-Hint-Avrupa dilinin izini bile sürebiliriz.
Bu dil, Hint-Avrupa ailesinin yeniden yapılandırılan atası olup,
tarih boyunca Avrupa'da ve ayrıca Asya'nın güneyi ile batısının
büyük bölümünde konuşulmuş neredeyse tüm dilleri kapsar.
Ayrıca biraz daha uğraştırmasına rağmen
farklı Hint-Avrupa kollarında da birbiriyle ilişkili kelimeler
arasında aynı sistematik benzerlikleri ya da eşleşmeleri bulabiliriz.
İngilizce ve Latince'yi karşılaştırdığımızda,
Latince'de "d" harfi ile başlayan sözcüklerin İngilizce'de "t",
"p" ile başlayanların ise "f" ile başladığını görüyoruz.
İngilizce'nin daha uzak akrabalarından bazıları Hintçe'yi, Farsça'yı
ve şimdiki Britanya'dan çıkan Keltçe'yi içeriyor.
Proto-Hint-Avrupa dilinin kendisi de daha antik bir dilden türemiştir.
Ancak ne yazık ki, tarihsel ve arkeolojik bulgular
bizim ancak bu kadar geri gitmemizi sağlayabiliyor.
Çoğu gizem ulaşılamayacak kadar geride kalmış.
Örneğin, diğer büyük dil aileleri ile Hint-Avrupa dil ailesi arasında
bir bağlantı olup olmadığı ve
o gelmeden önce Avrupa'da konuşulan dillerin doğası gibi.
Elimizdeki heyecan verici gerçek şu ki,
dünyanın dört bir yanındaki çoğu birbirini anlamayan yaklaşık 3 milyar insan,
aslında 6000 yıllık tarih boyunca biçimlenmiş aynı sözcükleri kullanıyor.