Tip:
Highlight text to annotate it
X
Bu ytterbiyum, bir lantanit.
Çok eski bir cam tüpte saklanıyor.
Ytterbiyum üç adet lantanitten bir tanesidir, Ytterby adındaki
bir İsveç kasabasının ismini almıştır
çünkü burada keşfedilmiştir. Ytterbiyum, terbiyum ve erbiyum
elementlerinin isimleri bu kasabanın adından türemiştir.
Kasaba bundan iyi faydalanmış değil mi? – Evet kesinlikle baya bir iyi faydalanmış.
Hiç gittin mi oraya?
Hayır, gitmedim. – Gitmelisin!
Evet, gitmeliyim.
Baya bir hareketli ve baya bir…
Burada olmak çok heyecan verici çünkü burası
eski yıllarda bilimin ve
endüstrinin birleştiği yer.
Burası yerel bir bölge için keşfin ve ekonomik hareketliliğin
gayet fazla olduğu önemli bir yer. Neredeyse manevi bir yer.
Gerçekten çok, çok farklı.
Neye benziyor? Ytterbiyum? Bu aslında metal
ya da element olarak bahsetmene bağlı.
Ytterbiyum genelde
sarı ve turuncudur.
Nereden alabilirim? Bir katalogdan.
Evet, ytterbiyum dünyadaki nadir elementlerden, bir metal.
Gümüş renkli, parlak bir metal. Çok yumuşak ve oksijenle
çok kolay reaksiyona giriyor, bunun sonucunda da metalin üstünde
koruyucu oksitlenmiş bir tabaka oluşturuyor. Böylece reaksiyondan sonra
kendini korumuş oluyor. Bu ilk defa
İsveç, Stokholm’ün yakınlarındaki Ytterby
kasabasındaki taş ocağından elde edilmiş bir
mineral örneğinde keşfedildi. Fakat bundan asıl
metali çıkartma ve saflaştırma işlemi çok uzun sürdü.
Çok nadir bir element, 15 tanenin bir tanesi.
Ve de açıkçası bu nadir toprak elementlerinin en az kullanılanı.
Fakat "nadir toprak elementleri" ifadesi size
gerçekten nadir olduklarını düşündürmesin. Yerkabuğunda
oluşumuna bakarsanız, bulunması şaşırtıcıdır.
Aslında ytterbiyum kalaydan iki kat daha bol bulunur.
Ama yılda sadece 50 ton üretilir.
Bu yüzden hala çok az kullanılıyor bunun nedeni ise büyük bir ihtimalle
kimyasal yapısının henüz çok az anlaşılmış olması.
Bunun nedeni ise 1950'lerin sonlarında henüz ytterbiyumun
özelliğinin belirlenemiyor olmasıydı.
Diğer nadir toprak elementleri gibi asıl kullanım alanı
elektronik endüstrisidir. Fosforun ve seramik kapasitörlerin
iletkenliğini sağlamak için ve
diğer elektronik aletlerde kullanılır. Henüz küçük uygulamalar
fakat araştırmalar bu uygulamaları gün geçtikçe genişletiyor.
Bu metal son derece alışılmadıktır çünkü basınçla birlikte
özellikleri değişmektedir. Örneğin normalde metal ve iletkendir
ama çok yüksek basınç altında
-örneğin 14.000 atm basınçta- yarı iletken haline gelir.
Bu yarı iletkenlik özelliği de sıcaklıkla değişmektedir.
Bu yüzden çok olağanüstü ortamlarda basınç sensörü olarak kullanılır.
Aslında elektronik aygıtlarda kullanım sebeplerinden bir tanesi
özellikle nükleer patlamalarda basıncın ölçülmesidir.
Son derece özel bir element
ve son derece yeni bir keşif.
Altyazılar: Arş.Gör.Mehmet Kokoç & Arş.Gör.Ayşenur Özlü / Karadeniz Teknik Üniversitesi