Tip:
Highlight text to annotate it
X
Yazıyı kim icat etti?
İnsanlar muhtemelen on binlerce yıldır
birbiriyle konuşuyor.
Ama sadece yaklaşık 5000 yıldır konuştuklarımızı
yazıya döküyoruz.
Ondan önce, bilgileri resimler ve şekiller kullanarak
çömleklere,mağara duvarlarına
ya da kumaşların üzerine
kaydediyorduk.
O zamanki sanatsal dürtüler bizi yazıya kadar götürdü.
İngilizce'de kullandığımız yazı sistemi
aslında MÖ 4500 ile MÖ 1750 yılları
arasında bir zamanda şimdiki Irak ve Suriye'deki
aşağı Mezopotamya'da Sümer kültürüyle başladı.
Sümerliler ticaret anlaşmalarını keçi, eşek ve öküzlerin
küçük kilden heykellerini kullanarak kayıt altına alıyorlardı.
Daha sonra kil tabletler üzerindeki iki boyutlu gravürlerin
çok daha kolay olduğunu keşfettiler.
Örneğin, bu sembol "dağ" anlamına geliyordu.
Bu ise "baş".
Eğer başın ağız bölümü vurgulanıyorsa
bu "ağız" anlamına geliyordu.
Ağızla su bir araya gelince "içmek"
ve ağız ekmekle yan yana gelince "yemek" anlamları çıkıyordu.
Öküz sembolünü de ekleyelim
işte size "bir öküz ye".
Ve işte- yazının icadı!
Ama bazı kelimelerin sembollerle
ifade edilmesi zor anlamları var.
"Dağlardaki öküz" ü nasıl çizerdiniz?
Unutmayın, eğer sadece ne demek isteğinizi çizerseniz,
bu sanat olur, yazı olmaz.
Bunun yazı olması için,
sembolün kelimeyi temsil etmesi gerekir.
Bunu okuyabilir misiniz?
Bu William Shakespeare'in Hamlet eserinden ünlü bir alıntı.
Evet, "Olmak ya da olmamak."
Sümerliler de bu problemi bu şekilde çözdüler.
Öküz artı su artı dağ.
Suyun burada ne işi var?
Sümer dilinde su kelimesinin sesi
tıpkı "daki" ekininki gibi.
Ve "dağlardaki öküz".
Dil bilimciler bunu resimli yazı olarak adlandırıyorlar.
Sümerliler anlamı yazılı sembollerle
ve sesi de belirterek nasıl temsil
edeceklerini biliyorlardı.
Sümerliler kelime haznelerini geliştirdiler.
Kademeli olarak sesler için semboller
daha sık , anlam için semboller
ise daha az kullanılır oldu.
Yazı sistemi bizim çivi yazısı diye bildiğimiz
fonetik alfabeye dönüşerek
daha modern bir hal aldı.
Akadlar ve Suriyeliler gibi birçok kültür
bu Sümer icadını kendi yazı sistemlerini
oluşturmak için uyarladılar.
"Gılgamış Destanı"
ve "Hammurabi Kanunları"
çivi yazısının değişik biçimlerinde yazıldı.
Bu teknoloji yayıldıkça,
bu semboller Yunanistan'a kadar ulaştı
ve bugün dünyada en çok kullanılan alfabeye dönüştü.
Ama Sümer, Dünya üzerinde yazının icad
edildiği tek yer değildi.
Eski Mısırlılar hiyeroglifi ve resim yazısını yaklaşık olarak
aynı zamanda, M.Ö. 3500'de, geliştirdiler.
Daha sonra M.Ö. 1500'lerde yazı bağımsız olarak
Çin'de icat edildi,
ve daha sonra Güneydoğu Asya'ya doğru yayıldı.
En son , Orta Amerika'da Maya kültürü
M.S 300'de kabartma şekilleri kazımaya başladı.
Peki, yazıyı kim icat etti?
Sümerliler,
Mısırlılar,
Çinliler,
ve tabii ki Mayalılar.
Son olarak, bugün hala dünyada
kullanılan bütün yazı sistemlerinin geçmişi
Sümer 'e ya da Çin'e kadar dayanabilir.
Yazı dünyanın diğer yerlerinde de icat
edilmiş olabilirdi.
Hintli Valley tarafından yazılan eski kitabeler
ve Rapa Nui kültürleri keşfedilmişti,
fakat kimse onların anlamını çözemedi.
Denemek ister misiniz?