Tip:
Highlight text to annotate it
X
"Evren," gayri resmi olarak, "olan her şey" anlamına gelir- dağlar,
okyanuslar, Ay, sıcak nükleer hidrojen topları ve daha niceleri.
Peki Evren "her şey" ise, bu
olup olmadığını bilmediğimiz şeyleri de mi kapsıyor demek oluyor? Hatta
olduğuna inandığımız ama daha görüp incelemediğimiz şeyler de mi dahil? Örneğin, gelecek
evrenin bir parçası mı?
Fizikte, biz genelde iki fikri ayrı tutuyoruz. 1) "Görünür evren"
Şimdiye kadar varlığını tespit edebildiğimiz veya gözlemleyebildiğimiz her şey
ve 2) büyük E ile "Evren", ya da, "Bütün Evren," yani şu anda var olan
, var olmuş, ya da var olacak, herhangi bir zamanda , herhangi bir yerde, bizim farkında olup olmamıza
bakılmaksızın (belki de hiç bir zaman farkında olmayacağımız) bütün her şey.
Tabii ki, bu ayrımın ana nedeni bilimsel olarak daha gözlemleyemedimiz
evrenin bazı bölümleri hakkında konuşabilmek. Evrenin bazı parçalarını gözlemleyememizin
iki ana nedeni, gelecekte olması ya da
ışığının bize ulaşamadığı kadar uzakta olması. Şöyle açıklayabiliriz:
bildiğimiz kadarıyla, evrenin bir başlangıcı var ve şu anda yaklaşık 13.8 milyar yaşında.
Işığın uzayda yol alması bir zaman alıyor, bu yüzden bizden çok uzakta olan yerler
daha görünür değiller tıpkı uzaktaki bir gök gürlemesinin sesinin duyulaması gibi. Yeterince
bekleyene kadar. Eğer kör iseniz, gök gürlemesi
fırtınanın ilk habercisi
olduğu halde duyduğunuzda fırtınanın daha önceden var olduğu çıkarımını yapabilirsiniz.
Peki görünür evren içinde, neyin
var olup olmadığını biliyoruz? Hemen hemen sadece üç
şey: uzay-zaman, parçacıklar, ve uzay-zaman ve parçacıkların yer çekimi, madde, kuvvetler ve
diğer her şeyi oluşturmak için nasıl etkileştiklerini belirleyen fizik kanunları.
Matematiğin evrenin parçası olup olmadığı ya da evrenin "dışında" bir tür matematiksel cennette
yaşayıp yaşamadığı tartışmaya açık. Ama eğer matematiğin var olduğunu düşünüyorsanız
ve Evrenin var olan her şey ise, eh, bunu
size bırakıyoruz.
Yalnız bir şey daha var, paralel evrenleri daha önce duymuş olabilirsiniz (ya da Multiverse)
Araştırmacılar ve bilim-kurgu fanatikleri tarafından ortaya atılan bu fikre göre
belki de Evren olarak düşündüğümüz şey aslında
daha büyük bir şeyin küçük bir parçası ve aslında
bu "olan her şey" ama bu hikayenin başka bir evreni.